Communicatie, wat een heerlijk en complex onderwerp. Wij mensen communiceren de hele dag door, met onze stem en met onze lichaamshouding. Hoe het opgevat wordt door je gesprekspartner ligt niet alleen aan ons als communicator. Hoe de ander denkt, voelt, opgevoed of opgeleid is, speelt er allemaal een rol bij. Dat noemen we met een mooi woord ‘referentiekader’. Niet zo verwonderlijk dus, dat misverstanden op de loer liggen.
Ogen en oren
Het leuke is dat we, als we jong zijn, denken dat de woorden die we zeggen het belangrijkste zijn qua communicatie. Later leren we dat dit maar 8% van de boodschap is. De rest bestaat uit je stem, intonatie én je lichaamshouding (non-verbale communicatie). Bizar eigenlijk dat dat zoveel bepaald als je bedenkt dat we als mens de enige dieren zijn die woorden gebruiken.
Wat er gezegd wordt, is één deel van de communicatie. Wat net zo belangrijk is,of misschien wel belangrijker nog, is luisteren. Als je goed wilt begrijpen wat je gesprekspartner bedoelt, luister dan met je oren én je ogen. Observeer of de houding van de persoon met wie je praat hetzelfde uitstraalt als wat de woorden zeggen. Zo niet, dan is het handig om te checken of je het goed begrepen hebt.
Regen, wind en goed zeilweer
Tijd voor een praktijkvoorbeeld. Afgelopen zomer in de haven van Cherbourg vroeg ik aan een man die met zijn boot naast ons kwam liggen, of hij en zijn vrouw een mooie zeiltocht hadden gehad. Het was immers ‘pokkeweer’ met veel wind en regen. Met een grote glimlach zei hij dat het goed zeilweer was geweest die dag. Echter, het gezicht van zijn vrouw stond wat minder vrolijk. Voor haar was het niet zo’n fijne tocht geweest, dat was duidelijk. Toen hij even later de woorden “met gratis douche” zei, wist ik dat ik het goed ingeschat had. Maar ook zonder die laatste woorden was het voor mij overduidelijk dat de vrouw niet ten volle het enthousiasme van haar man deelde. Toen ik ze later bij een borrel sprak, kreeg ik nog een mooie omschrijving van hen mee: zeilen is met je zeilpak onder de douche staan en je Euro’s verscheuren.
Luisteren en referentiekader
Luisteren is het moeilijkste in communicatie. Voor ons mensen blijkt het erg lastig om echt actief, dus met volle aandacht naar de ander te luisteren. Terwijl onze gesprekspartner nog praat, zijn we vaak al aan het nadenken over wat de ander net verteld heeft en wat we daar op gaan zeggen. Of wat we horen roept al zo’n reactie op dat we niet meer luisteren, omdat we allerlei gevoelens hebben die de boventoon gaan voeren.
Toen wij twee jaar geleden op wereldreis gingen en met onze boot in Audierne wachtten op goed weer om de Golf van Biscaye over te steken, lagen we naast een Engelsman. Hij had een grote, oude boot die aardig versleten was met veel achterstallig onderhoud maar wel helemaal uitgerust om de oceaan over te steken. Onze boot was modern en relatief jong, maar we waren nog lang niet klaar met alles te installeren wat je nodig hebt om de oceaan over te steken. We wilden dat pas doen als we zeker wisten dat we de oceaan ook echt over zouden gaan.
De praktijk is niet altijd makkelijk….
Die man blies zijn borst op en onderwierp mij aan een soort mini kruisverhoor; wie we waren, waar we vandaan kwamen, waar we heen gingen en wat we allemaal aan boord hadden. Het waren niet zozeer de vragen die hij stelde, maar vooral de toon die hij aansloeg die bij mij na één zin al irritatie opwekte. Ik voelde van binnen de ergernis groeien.
Toen ik hem vertelde wat we nog niet hadden, zei hij schamper: “En jullie willen op een wereldreis op zo’n boot? Dat is geen geschikte boot voor zo’n reis”. Op zijn Engels klonk dat als vrij denigrerend, zijn ’that is not a cruising boat’ met de klemtoon op ’that’. Ik kan je vertellen: ik was al lang afgehaakt en hoorde amper nog wat hij zei, maar hoorde vooral zijn intonatie en zag zijn houding. Hij had me volledig op de kast en ik wilde niets liever dan een dreun uitdelen. Mijn trainersstem zei nog in mijn linkeroor: “Laat hem, dat is zijn referentiekader, jij weet beter.” Maar in mijn ander oor fluisterde een ander stemmetje: “Als je nu je arm uitstrekt kan je zijn neus halen, ammehoela met zijn referentiekader.”
Het bewijst maar dat luisteren niet altijd zo makkelijk is als we denken. Ook niet als je weet hoe een communicatieproces tussen twee mensen werkt. Neemt niet weg dat het toch goed is om het iedere keer weer bewust te proberen. Dus observeer en luister naar je gesprekspartner, het kan tot mooie gesprekken leiden!