Als wij het jaar 2020 in één woord moesten beschrijven, dan was dat ‘beproeving’. 2020 is een jaar waarin iédereen getest werd op zijn of haar veerkracht. Een jaar dat nu vooral aanvoelt als een ‘rampjaar’. Maar het was ook een jaar dat veranderingen versneld in gang heeft gezet. Veranderingen die van invloed zijn op ons als mens en ondernemer, maar ook op het ondernemerschap. En met voorzichtig optimisme zien we ook kansen.
Wat zijn die veranderingen en wat zijn de trends en ontwikkelingen voor 2021? In het kort: een focus die steeds meer verschuift naar het leveren van een bijdrage aan de maatschappij en veranderende verwachtingen die mensen van ondernemingen hebben. Een in sneltreinvaart verlopende digitale transformatie. En ontwikkelingen die om een nieuw soort leiderschap vragen.
Maatschappelijke transformatie
2020 liet eens te meer zien hoe afhankelijk we van elkaar zijn en hoe belangrijk het is om voor elkaar te zorgen. We sloegen de handen ineen en er ontstonden allerlei mooie burgerinitiatieven om elkaar te helpen. We waren getuigen van protesten voor een beter klimaat en tegen sociale ongelijkheid en discriminatie.
Allemaal tekenen van een sociaal-maatschappelijke trend waarbij bewustwording en zingeving centraler komen te staan. De directe leefomgeving en de kwaliteit van leven nemen daarbij een steeds belangrijkere positie in. ‘Hart’ en ‘handen’ winnen terrein op ‘hoofd’. Dat zie je in de sterke toename van vrijwilligerswerk en de toenemende aandacht voor het welzijn van mensen en de wereld om je heen. Maar ook in de creatieve en innovatieve oplossingen die bedacht worden voor het maatschappelijke nut zoals het produceren van wasgels door bierfabrikanten en mondkappen door beddenfabrikanten.
– Kritischere samenleving
Voor jou als als ondernemer betekent dit dat je met een kritischere opstelling vanuit de samenleving te maken krijgt. Mensen kiezen bewuster voor authentieke merken. Men verwacht meer en meer dat je met je bedrijf een positieve bijdrage levert aan onze wereld. Inclusiviteit wordt een steeds belangrijker thema, net als klimaatbestendigheid. Er is groeiende aandacht voor de impact van bijvoorbeeld de productie van goederen op de leefomgeving. Alleen zeggen dat je ‘groen’ bent is niet meer voldoende: je moet het ook laten zien!
– Waardecreatie: people, planet, profit
Ondernemen draait op deze manier steeds meer om waardecreatie: wat draag je bij? Met de maatschappelijke verwachtingen en het motto ‘people, planet, profit’ in je achterhoofd, bieden de veranderingen een nog betere voedingsbodem voor het ontwikkelen van sociaal ondernemerschap, circulair ondernemen en het flexibel ondernemerschap.
– Lokaal ondernemerschap
Het afgelopen jaar koos meer dan de helft van de consumenten voor het kopen bij lokale ondernemers. Een simpele geste als het bestellen van boodschappen bij de plaatselijke groenteboer in plaats van bij een landelijke keten en het afhalen van maaltijden bij de plaatselijke horeca geven aan dat mensen zich bewust zijn van de maatschappelijke waarde van lokaal ondernemerschap. Lokaal ondernemerschap krijgt hiermee een bewuste steun in de rug. We zullen zien dat dit blijft.
– ‘Collectief ondernemen’
Ondernemers beseffen juist na het afgelopen jaar goed dat je het niet altijd alleen redt en je anderen nodig hebt. ‘Collectief handelen’ is een ontwikkeling die zich dan ook verder zal doorzetten. Bedrijven versterken elkaar met online en offline initiatieven en samenwerkingen. Een voorbeeld hiervan zijn lokale ondernemers die samen de online winkelstraat mijnwinkel.nl opzetten, waar mensen hun boodschappen kunnen bestellen die een lokale bezorgdienst thuis aflevert. Een initiatief als boetiek.nl geeft lokale ondernemers en merken de kans om zich online zichtbaar te worden bij een groter publiek.
Digitale transformatie
2020 staat ook voor een zich in sneltreinvaart doorzettende digitale transformatie. Een kleine revolutie die positieve ontwikkelingen met zich mee brengt. ‘Online’ is nu echt niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven. En ‘online werken’ en thuiswerken heeft voor een andere invulling van ons werk en leven gezorgd.
On- en offline ondernemen
Deze digitale revolutie was ook voor ondernemers voelbaar. Naast de veranderende werksituatie, was het in 2020 ook zaak om zo snel mogelijk te schakelen van offline naar online. En velen hebben, hoewel in sommige gevallen onvrijwillig, een razendsnelle digitale inhaalslag gemaakt en zijn daardoor beter voorbereid op de toekomst.
Door onze veranderende manier van leven nam e-commerce het afgelopen jaar een enorme vlucht. Bedrijven uit verschillende sectoren hebben ontdekt hoe ze online omzet kunnen draaien. Sales- en marketing automatisering zullen steeds belangrijker worden om je bedrijf ook in 2021 optimaal te laten draaien. Klanten zijn, door de mogelijkheden die de online wereld biedt, gewend om ‘on demand’ bediend te worden. Meer nog dan voorheen staan klanten, doelgroepen en het gebruiksgemak daarom centraal bij het voorzien in hun behoeftes.
Welke digitale ontwikkelingen en trends bieden je als ondernemer kansen?
– Blended working & leaving
De trend van tijds- en plaatsonafhankelijk werken zal zich verder doorzetten. De voordelen van thuiswerken, zoals minder vroeg opstaan en min of meer zelf je dagindeling bepalen, zijn niet onopgemerkt gebleven. Zoals bleek uit de LinkedIn Werknemersvertrouwen Index van september verwacht een groot deel van de Nederlandse werknemers na de pandemie deels thuis te blijven werken. Bedrijven zullen mee moeten gaan met deze ontwikkeling door hun werknemers die mogelijkheid ook te bieden.
Harvard-professor Ashley Whillans voorspelt dat de traditionele werkweek voorbij is en de de 3-2-2 werkweek met drie dagen kantoor, twee dagen thuis en twee dagen vrij gemeengoed zal worden. Diensten en producten die deze combinatie ondersteunen zullen omarmd worden.
– Creativiteit en zelf creëren
Daarnaast zijn er andere soorten behoeftes ontstaan. Zo hebben veel mensen tijdens de lockdown hun eigen creativiteit herontdekt. Mensen realiseren zich dat zij op andere manieren waarde kunnen toevoegen. De vraag naar dienstverleners en producten die hen bij de verdere ontwikkeling daarvan kunnen helpen, een trend gericht op co-creatie en DIY, neemt daardoor toe.
– Social distancing solutions
De ‘social distancing’ heeft in combinatie met de digitale transformatie voor een andere aanpak van (contact-)dienstverlening gezorgd. In de zorgector worden bijvoorbeeld meer diensten on demand en online aangeboden. Telehealth, waarbij je via chat, telefoon of video een consult heb bij een huisarts of specialist, heeft een flinke groei doorgemaakt. En hybride zorgdiensten zoals een apotheek die per Uber medicijnen thuisbezorgt of online persoonlijk advies biedt, zijn in opkomst.
– Explosie aan nieuwe business modellen
Het zijn voorbeelden van de ongekende creativiteit die ondernemers aan de dag leggen bij het zoeken naar online mogelijkheden om door te kunnen gaan. 2020 was wat dat betreft een jaar met een explosie aan nieuwe online verdienmodellen en de groei van al bestaande online modellen.
De platformindustrie, die de laatste jaren al in opkomst was, kreeg in het afgelopen jaar een boost. Dit business model, waarmee op andermans aanbod dienstverlening wordt gebouwd, is bekend van bijvoorbeeld booking.com en Uber en de on demand oppasservice sit.ly.
Maar ook product-service combinaties die als abonnement worden aangeboden, zijn in opkomst. Naast succesvolle voorbeelden als Netflix en HelloFresh zijn ook initiatieven als Olivery te zien. Olivery is een slimme fles olijfolie met een chip, waarmee je automatisch via je je telefoon een nieuwe bestelt als de fles leeg is.
Ook het duurzame ‘huren in plaats van kopen’ zal steeds meer voet aan de grond krijgen. Een mooi voorbeeld hiervan is het Nederlandse Bundles: je huurt als consument het gebruik van een product, in het geval van Bundles huishoudelijke apparatuur. Dit leaseconcept zien we ook steeds meer bij andere producten als kleding en meubels. Ikea en H&M experimenteren er al mee.
Vrouwelijk leiderschap
Deze veranderingen in de maatschappij in combinatie met de veranderende verwachtingen die mensen van ondernemingen hebben, vragen om een nieuw soort leiderschap. Ego-gedreven, traditionele leiderschapstypes zijn steeds minder getolereerd. Juist landen met vrouwelijke leiders zoals IJsland, Nieuw-Zeeland, Duitsland, Finland, Denemarken en Taiwan deden het vrij goed tijdens de pandemie.
De nieuwe trends vragen, net als de pandemie, om leiders die tegelijkertijd krachtig en kwetsbaar durven zijn. Waarden en eigenschappen als authenticiteit, empathie, transparantie, verantwoordelijkheid zijn meer dan ooit nodig. Kenmerken van vrouwelijk leiderschap dus.
– Krachtig en kwetsbaar durven zijn
Nu was vrouwelijk leiderschap al in opkomst, maar dankzij 2020 heeft het een echte boost gekregen en zal het meer en duidelijker voelbaar zijn. Het biedt je als vrouwelijke ondernemer de kans om je positief te onderscheiden, zolang je die kwaliteiten oprecht en authentiek inzet.
– De stap naar ondernemerschap
De geschetste trends en de transitie naar vrouwelijk leiderschap zijn een steun in je rug als je erover denkt om die stap naar het ondernemerschap te maken. En waarom niet? Juist in tijden van crisis besluiten mensen voor zichzelf te beginnen, zeker nu opnieuw is gebleken dat ook een vaste baan in loondienst niet de zekerheid biedt die velen wensen.
Uit cijfers van de KVK blijkt daarnaast dat het aantal vrouwelijke ondernemers de afgelopen vijf jaar met 29 procent steeg. In 2015 stonden 492.342 vrouwen in het Handelsregister van de KVK ingeschreven, in 2020 zijn dat er 637.303. Vrouwelijke ondernemers vormen daarmee 36 % van het totale aantal inschrijvingen. En dat percentage zal in de toekomst alleen maar verder groeien.
Redenen genoeg dus om voorzichtig optimistisch te zijn voor 2021.